Surat 5R principle plastic recycling: સુરત શહેર અને પ્લાસ્ટિક કચરા વ્યવસ્થાપન: 5R સિદ્ધાંતોનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ
Surat 5R principle plastic recycling: વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ 2025 એ ‘વૈશ્વિક સ્તરે પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણનો અંત’ વિષય હેઠળ ઉજવાઈ રહ્યો છે. પ્લાસ્ટિક કચરાનું નિયંત્રણ અને પર્યાવરણની સંરક્ષણની તાત્કાલિક જરૂરિયાત આજે વિશ્વને ચિંતિત કરી રહી છે. સુરત શહેરે આ પડકારને સ્વીકારી ને 5R સિદ્ધાંતો (Refuse – ના સ્વીકારવું, Reduce – ઘટાડવું, Repair – સમારકામ કરવું, Recycle – પુનઃપ્રક્રિયા કરવી, Reuse – ફરીથી ઉપયોગ કરવો) ને પોતાના પ્લાસ્ટિક વ્યવસ્થાપનમાં સફળતાપૂર્વક લાગુ કરી દેશનું પ્રથમ પ્લાસ્ટિક મુક્ત શહેર બન્યું છે.
5R સિદ્ધાંતોનું પાલન અને પ્લાસ્ટિક રિસાયકલિંગ
સુરત મહાનગરપાલિકાએ છેલ્લા 8 વર્ષમાં 6 લાખ મેટ્રિક ટન પ્લાસ્ટિક રિસાયકલ કરીને તેનો ઉપયોગ 29 સ્થળોએ 38 કિ.મી. લંબાઈના રોડ બનાવવા માટે કર્યો છે.
અંદાજે 225 મેટ્રિક ટન પ્લાસ્ટિક રોજબરોજ રિસાયકલ અને રિયુઝ કરવામાં આવે છે.
2017થી મ્યુનિસિપાલિટી પ્લાસ્ટિક કચરાને પ્રોસેસ કરીને દરરોજ 200 ટન પ્લાસ્ટિક પેલેટ્સ (ડાંણા)માં ફેરવે છે, જેનો ઉપયોગ રોડના મટિરિયલ તરીકે થાય છે.
પ્લાસ્ટિકનો પ્રદૂષણ અને તેનો નાશ
પ્લાસ્ટિક વિઘટનમાં 400 થી 1000 વર્ષ સુધીનો સમય લે છે, જેનાથી પર્યાવરણ માટે ખૂબ જ ખતરો રહે છે.
સુરતનું રિસાયકલિંગ પ્રોગ્રામ પ્લાસ્ટિકના કચરાને સળગાવવાથી થતા હાનિકારક કેમિકલ્સ અને પ્રદૂષણને અટકાવવાનું કામ કરે છે.
પ્લાસ્ટિકથી બનેલા રોડ પર્યાવરણને વધુ નુકસાન ન થાય તે માટે એક અસરકારક અને ટકાઉ ઉપાય છે.
સરકાર અને મનપાની કામગીરી
મ્યુનિસિપાલિટી અને કેન્દ્ર સરકારના પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ રૂલ્સ-2016ને અનુસરીને સુરત 2017 થી PPP મોડેલ દ્વારા પ્લાસ્ટિક કચરાની વ્યવસ્થાપના કરી રહી છે.
8 રિફ્યુઝ ટ્રાન્સફર સ્ટેશનો દ્વારા દરરોજ 200 ટન પ્લાસ્ટિક કચરો પ્રોસેસ થાય છે.
EPR (Extended Producer Responsibility) હેઠળ દૂધની થેલીઓ એકત્ર કરવા માટે સુમુલ ડેરી સાથે કરાર કરવામાં આવ્યો છે, જે પણ પ્લાસ્ટિકનું પુનઃઉપયોગ થાય એ માટે સહાયક છે.
સુરત શહેર દ્વારા પ્લાસ્ટિક કચરાના વ્યવસ્થાપન અને રિસાયકલિંગનો આ મોડેલ સમગ્ર દેશમાં અન્ય શહેરો માટે એક પ્રેરણાદાયક ઉદાહરણ છે. 5R સિદ્ધાંતોને અનુસરીને અને ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને શહેર પ્લાસ્ટિકમુક્ત બનીને પર્યાવરણનું રક્ષણ કરી રહ્યું છે, જે આગલા સમયમાં સમગ્ર દેશમાં પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણને નિયંત્રણ આપવા માટે માર્ગદર્શક બનશે.
